«Αναγκαστική Απαλλοτρίωση, ο περιορισμός στην Ατομική Ιδιοκτησία»

Αναγκαστική Απαλλοτρίωση. Ο λόγος που οδήγησε τον γράφοντα στη Νομική Επιστήμη, στα 33 του έτη. Έχοντας μελετήσει το έργο του Κ. Χορομίδη « Το Δίκαιο της Αναγκαστικής Απαλλοτρίωσης» και έχοντας θητεύσει δίπλα σε έναν μάχιμο δικηγόρο που για περισσότερα από 40 έτη αντιδικούσε με το Ελληνικό Δημόσιο προς υπεράσπιση των ιδιωτικών συμφερόντων των πολιτών, το έργο αυτό έρχεται να αναδείξει τις παθογένειες του Κώδικα Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων με την ελπίδα να γίνει η αφορμή για γενναίες αλλαγές που θα αντιστρέψουν το πνεύμα αδικίας. Η αναγκαστική απαλλοτρίωση αποτελεί το μέσο εκείνο που δίνει το δικαίωμα στο κράτος να περιορίσει το δικαίωμα της ατομικής ιδιοκτησίας έναντι του Δημοσίου συμφέροντος. Μέσω του άρθρου 17 του Συντάγματος, ορίζεται η προστασία της ατομικής ιδιοκτησίας και το δικαίωμα του κράτους να προχωρά σε αναγκαστικές απαλλοτριώσεις για λόγους δημόσιας ωφέλειας. Ο νόμος 2882/2001 αποτελεί το ειδικότερο νομοθέτημα μέσω του οποίου ο κοινός νομοθέτης έχει ορίσει την διαδικασία μέσω της οποίας κηρύσσεται και συντελείτε η αναγκαστική απαλλοτρίωση. Μετά από εικοσαετή ενασχόληση με το δίκαιο της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης ένεκα απαλλοτριώσεων για μεγάλα Δημόσια έργα ( Ολυμπία Οδός, Τρένο, ΔΕΗ κλπ), μέσω της παρούσας διδακτορικής διατριβής, ο γράφοντας σκοπεύει να αναδείξει τις παθογένειες και τις αδικίες του συγκεκριμένου νομοθετήματος, αλλά και των Ελληνικών πολιτικών Δικαστηρίων των οποίων οι αποφάσεις έχουν κριθεί κατ’
επανάληψη από το ΕΔΔΑ, όσον αφορά την εσφαλμένη ερμηνεία όσον αφορά την απόδοση της πλήρους αποζημίωσης ενός άπαλλοτριωθέντος ακινήτου. Αρχικά, γίνεται παρουσίαση της έννοιας της ιδιοκτησίαςκαι της απαλλοτρίωσης αλλά και των σχετικών όρων που προσομοιάζουν με αυτή αλλά δεν είναι. Ακολούθως γίνεται παρουσίαση και ανάλυση της αντιμετώπισης της απαλλοτρίωσης όπως την αναγνωρίζει το διεθνές δίκαιο σε σχέση με διαφορές που δημιουργήθηκαν από αναγκαστικές απαλλοτριώσεις που έγιναν από κράτη εις βάρος μεγάλων ιδιωτικών εταιριών λόγω της αλλαγής του καθεστώτος που κυβερνούσε την εκάστοτε χώρα. Ακολούθως, παρουσιάζεται η νομολογία του ΕΔΔΑ όσον αφορά την προστασία της ιδιοκτησίας ως ανθρώπινο δικαίωμα. Περαιτέρω αναπτύσσεται η έννοια της πλήρους αποζημίωσης τόσο σε διεθνές και εθνικό επίπεδο αφού αυτή αποτελεί την κυριότερη πράξη ανταπόδοσης εις βάρος του καθ’ ου η απαλλοτρίωση. Συνεχίζοντας γίνεται μεθοδολογική ερμηνεία του άρθρου 17 του Συντάγματος που σχετίζεται με την συνταγματική ρύθμιση περί της Αναγκαστικής Απαλλοτρίωσης. Το επόμενο ζήτημα που ασχολείται είναι η σχέση του χρόνου όσον αφορά τον καθορισμό της αποζημίωσης. Ο καθορισμός της οριστικής τιμής μονάδας στηρίζεται στον χρόνο που δικάζει το δευτεροβάθμιο δικαστήριο γεγονός το οποίο έχει δημιουργήσει πολλά προβλήματα κάτι που απασχόλησε και το ΕΔΔΑ. Ακολούθως παρουσιάζεται η αρχή non refermatio in pejus στο δίκαιο των αναγκαστικών απαλλοτριώσεων. Το επόμενο κρίσιμο ζήτημα σχετίζεται με τον ν. 653/1977, ο Έλληνας νομοθέτης εισάγαγε ένα αμάχητο τεκμήριο ωφελείας βάση του οποίου, όταν γινόταν ένας δρόμος οι παρόδιοι ιδιοκτήτες στερούνταν την ιδιοκτησία τους χωρίς να λάβουν αποζημίωση, εφόσον σε αυτούς απέμενε έκταση καθώς αυτή αποκτούσε υπεραξία που κάλυπτε την αξία της αποζημίωσης. Το τεκμήριο αυτό δεν δεχόταν αμφισβήτησης. Το ΕΔΔΑ με δύο αποφάσεις του ανέτρεψε το τεκμήριο αυτό, καθώς έκρινε ότι παραβιάζει το άρθρο 1 του πρώτου πρόσθετου πρωτοκόλλου. Το 2001 η Ελλάδα προχώρησε σε τροποποίηση του νόμου και κατέστησε το τεκμήριο αυτό μαχητό, προβλέποντας μια περίπλοκη και κοστοβόρο διαδικασία σε βάρος αυτού που βαρύνεται με απαλλοτρίωση και ελεκτέο μόνο σε δεύτερο βαθμό από το δικάζον Εφετείο. Κατά την άποψη του γράφοντος το τεκμήριο αυτό είναι αντισυνταγματικό καθώς θίγει τόσο προστατευόμεναδικαιώματα από την ΕΣΔΑ αλλά και το Σύνταγμα. Περαιτέρω το ΕΔΔΑ με άλλη απόφαση του έκρινε ότι η δίκη της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης πρέπει να είναι ενιαία και να κρίνονται όλα τα ζητήματα από τον πρώτο βαθμό. Τέλος, γίνεται ανάλυση των προβλημάτων που δημιουργούνται κατά την αναγνώριση δικαιούχων σε αναγκαστική απαλλοτρίωση όταν το Ελληνικό Δημόσιο προβάλλει δικαιώματα επί του απαλλοτριούμενου ακινήτου, μετά την αντίστοιχη θέση του Αρείου Πάγου περί θεώρησης της διαφοράς ως εμπραγμάτου και όχι ως ενοχικής.