«Ψυχική Ανθεκτικότητα Εκπαιδευτικών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ελλάδας και Πρακτικές Υποστήριξης/ Ένταξης Μαθητών/τριων με Προβλήματα Συμπεριφοράς: Ποσοτική – Ποιοτική Προσέγγιση Απόψεων Εκπαιδευτικών»

Στόχος της διδακτορικής διατριβής αποτέλεσε η διερεύνηση της Ψυχικής Ανθεκτικότητας (ΨΑ) των εκπαιδευτικών και η συσχέτιση της με τις ενταξιακές στάσεις τους και την αίσθηση αποτελεσματικότητάς τους σε πρακτικές ένταξης για εφήβους μαθητές με προβλήματα συμπεριφοράς (ΠΣ). Για την προσέγγιση του ερευνητικού στόχου πραγματοποιήθηκε έρευνα σε δύο επιμέρους φάσεις. Η πρώτη, η οποία αποτέλεσε την κύρια φάση της διατριβής, πραγματοποιήθηκε με ερωτηματολόγιο που απαντήθηκε από 467 εκπαιδευτικούς δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και εστιάζει στα επίπεδα της ΨΑ των εκπαιδευτικών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και τη σύνδεσή τους με τα δημογραφικά στοιχεία τους καθώς και τις στάσεις, τις ανησυχίες και την αποτελεσματικότητα τους σε πρακτικές για την ένταξη εφήβων μαθητών με ΠΣ. Διενεργώντας, στη δεύτερη φάση, μια ποιοτική μελέτη με ημιδομημένες συνεντεύξεις σε 10 εκπαιδευτικούς δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, επιδιώχθηκε η συλλογή πληροφοριών σχετικά με τη μορφή των ΠΣ που συναντούν οι εκπαιδευτικοί στους εφήβους μαθητές τους, τους παράγοντες επικινδυνότητας για την εμφάνισής τους αλλά και τις δυσκολίες και τα συναισθήματα που αναπτύσσουν καθώς και τις πρακτικές που εφαρμόζουν κατά την διαχείριση των ΠΣ και την προσπάθεια ένταξής των μαθητών που τα εκδηλώνουν.
Πρώτο κύριο εύρημα της μελέτης αποτέλεσαν τα υψηλά επίπεδα ΨΑ τα οποία σημείωσαν οι συμμετέχοντες τόσο για το σύνολό της όσο και για τις συνιστώσες της. Επιπλέον, στατιστικά σημαντικές διαφορές σημειώθηκαν για την συνολική ΨΑ των εκπαιδευτικών ή ορισμένες συνιστώσες της ως προς το φύλο, τα έτη υπηρεσίας, το επίπεδο σπουδών και το λύκειο βασικής τοποθέτησής τους.
Έπειτα, στις βασικότερες μορφές ΠΣ που εκδηλώνονται από τους εφήβους μαθητές αναφέρθηκαν οι εξής: έλλειψη σεβασμού, άρνηση συνεργασίας και αντιδραστικότητα προς τους εκπαιδευτικούς, απαξίωση για την εκπαιδευτική διαδικασία, επιθετικότητα, υποτιμητικά πειράγματα στους συμμαθητές τους με σκοπό τη γελιοποίηση, τον εκφοβισμό και την επιβολή σε αυτούς, έλλειψη ψυχοκοινωνικών και λεκτικών δεξιοτήτων, χρήση πολλών άσχημων λέξεων στον χώρο του σχολείου, αδυναμία στον έλεγχο αρνητικών συναισθημάτων, σχολική εγκατάλειψη, ανώριμες μορφές σκέψεις και έλλειψη προοπτικής για το μέλλον. Ακόμη, οι παράγοντες επικινδυνότητας στους οποίους έδωσαν βαρύτητα οι συμμετέχοντες ήταν ατομικοί ή οικογενειακοί.
Επιπλέον, φάνηκε ότι οι στάσεις και ανησυχίες των εκπαιδευτικών για την ένταξη εφήβων μαθητών με ΠΣ είναι αρκετά θετικές και συσχετίζονται θετικά και στατιστικώς σημαντικά με τα κίνητρά τους στο σχολείο. Επίσης, οι συμμετέχοντες ανησυχούν για το αρνητικό κλίμα που προκαλείται μέσα στην τάξη από τα προβλήματα συμπεριφοράς, τη μείωση της απόδοσής τους κατά την εμφάνιση αυτών των συμπεριφορών και τα αρνητικά συναισθήματα που τους αναπτύσσονται από αυτές. Στους ανασταλτικούς παράγοντες για την ένταξη των μαθητών που παρουσιάζουν συμπεριφορικά προβλήματα ανέφεραν τη δομή και λειτουργία του σχολείου και τις δυσκολίες συνεργασίας με τους συναδέλφους, τους γονείς και τους ειδικούς.
Επιπροσθέτως, οι εκπαιδευτικοί σημείωσαν υψηλά επίπεδα αποτελεσματικότητας σε ενταξιακές πρακτικές για μαθητές με ΠΣ τα οποία συνδέονται θετικά και στατιστικώς σημαντικά με την ΨΑ και όλες τις συνιστώσες της. Μάλιστα, οι αποτελεσματικότερες πρακτικές στις οποίες συγκλίνουν οι δύο φάσεις της έρευνας είναι η εξατομικευμένη προσέγγιση και η προαγωγή της συνεργασίας με συναδέλφους, γονείς και ειδικούς.
Τέλος, έμφαση δόθηκε στο ζήτημα της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών στα ΠΣ. Αποδείχθηκε ότι οι εκπαιδευτικοί οι οποίοι είχαν επιμορφωθεί είχαν υψηλότερη ΨΑ, θετικότερες ενταξιακές στάσεις και μεγαλύτερη αίσθηση αποτελεσματικότητας σε πρακτικές ένταξης σε σύγκριση με αυτούς που δεν είχαν παρακολουθήσει κάποια επιμόρφωση. Κλείνοντας, ανέφεραν αρκετές αιτίες εξαιτίας των οποίων δεν επιμορφώνονται και για το λόγο αυτό πρότειναν την διεξαγωγή επιμορφωτικών προγραμμάτων με κίνητρα για τους ίδιους, οργανωμένα από την πολιτεία σε κενό σχολικό χρόνο τα οποία είναι στοχευμένα στις ανάγκες τους.
Βάση των αποτελεσμάτων της μελέτης προτείνεται η υποστήριξη των εκπαιδευτικών στοχεύοντας στην ενίσχυση της ΨΑ τους μέσω της εκπαίδευσής τους σε μια σειρά πρακτικών διαχείρισης ή επίλυσης συγκεκριμένων προβλημάτων τα οποία προτάσσουν ως βασικά. Με τον τρόπο αυτό αναμένεται να οδηγηθούν σε θετικότερες στάσεις προς την ένταξη, καθώς και στην αποτελεσματικότερη εφαρμογή ενταξιακών πρακτικών για μαθητές με ΠΣ. Τα ευρήματα της μελέτης δύναται να αξιοποιηθούν στον σχεδιασμό επιμορφωτικών και παρεμβατικών προγραμμάτων για την ενίσχυση της ΨΑ των εκπαιδευτικών.