Η διερεύνηση των παραγόντων που σχετίζονται με την ετοιμότητα των εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης να διδάξουν θέματα Σεξουαλικής Διαπαιδαγώγησης στη δημόσια εκπαίδευσης της Κύπρου

Η αναγκαιότητα για Περιεκτική Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση (ΠΣΔ), η οποία βασίζεται στα ανθρώπινα δικαιώματα και προσεγγίζει τη σεξουαλικότητα ολιστικά και εντός του πλαισίου της γνωστικής, σωματικής, συναισθηματικής και κοινωνικής ανάπτυξης των παιδιών και των εφήβων, είναι κοινά αποδεκτή, με τη συντριπτική πλειοψηφία των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να την έχουν εντάξει στα δημόσια σχολεία τους. Η ένταξη της Σεξουαλικής Διαπαιδαγώγησης (ΣΔ) στην Κύπρο θεωρείται ως μία καινοτόμα εκπαιδευτική παρέμβαση, λαμβάνοντας υπόψη το κυπριακό συγκείμενο το οποίο χαρακτηρίζεται από έντονες παραδοσιακές κοινωνικές, πολιτικές και θρησκευτικές αντιλήψεις, οι οποίες σύμφωνα και με τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας φαίνεται να επιδρούν αρνητικά ως προς την αποτελεσματική εφαρμογή της ΠΣΔ στα σχολεία, η οποία σύμφωνα με το Υπουργείο Παιδείας, Αθλητισμού και Νεολαίας (ΥΠΑΝ) περιλαμβάνεται στο μάθημα της Αγωγής Υγείας στη Δημοτική Εκπαίδευση και, κυρίως, στα μαθήματα της Οικιακής Οικονομίας και Βιολογίας της Μέσης Εκπαίδευσης.
Στην Κύπρο πραγματοποιήθηκαν λίγες και μικρής έκτασης έρευνες για το ζήτημα της αποτελεσματικής εφαρμογής της ΠΣΔ, οι οποίες υπέδειξαν την ανάγκη για περαιτέρω διερεύνηση των παραγόντων που σχετίζονται με την εκπαιδευτική ετοιμότητα των εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης να διδάξουν θέματα ΣΔ.
Συνεπώς, σκοπός της παρούσας έρευνας είναι να διερευνήσει τους παράγοντες ετοιμότητας των εκπαιδευτικών της Δημοτικής Εκπαίδευσης που διδάσκουν το μάθημα Αγωγή Υγείας στις τάξεις Ε΄ και Στ΄, και των εκπαιδευτικών της Μέσης Εκπαίδευσης (Οικιακής Οικονομίας και Βιολογίας), οι οποίοι/ες διδάσκουν θέματα Περιεκτικής Σεξουαλικής Διαπαιδαγώγησης στις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου των δημόσιων σχολείων. Τα κύρια ερευνητικά ερωτήματα είναι τα ακόλουθα:
• Ποιοι είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν τον βαθμό ετοιμότητας των εκπαιδευτικών στη διδασκαλία θεμάτων Περιεκτικής Σεξουαλικής Διαπαιδαγώγησης;
• Ποιες είναι οι βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί στη διδασκαλία και στη διαχείριση θεμάτων Περιεκτικής Σεξουαλικής Διαπαιδαγώγησης;
Η μεθοδολογία η οποία εφαρμόστηκε για να επιτευχθεί ο σκοπός και να απαντηθούν τα ερευνητικά ερωτήματα είναι αυτή της μικτής ερευνητικής προσέγγισης η οποία βασίστηκε σε δύο φάσεις. Στην πρώτη φάση η συλλογή δεδομένων επιτεύχθηκε μέσω της συμπλήρωσης ενός ερωτηματολογίου από 318 εκπαιδευτικούς Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης, η οποία στόχευε στη συλλογή μετρήσιμων στοιχείων τα οποία αφορούσαν στη διερεύνηση των παραγόντων που επηρεάζουν τον βαθμό ετοιμότητας των εκπαιδευτικών στη διδασκαλία θεμάτων ΠΣΔ. Στη δεύτερη φάση της ερευνητικής διαδικασίας, πραγματοποιήθηκε η συλλογή ποιοτικών δεδομένων μέσω ημιδομημένων συνεντεύξεων, ώστε να επιτευχθεί η βαθύτερη κατανόηση των παραγόντων που επηρεάζουν τον βαθμό ετοιμότητας των εκπαιδευτικών να διδάξουν τα διάφορα θέματα της ΠΣΔ, αλλά και να αναπτυχθούν ξεκάθαρες απόψεις σε σχέση με τις προκλήσεις και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί στη διδασκαλία και στη διαχείριση αυτών των θεμάτων σε επίπεδο τάξης και ευρύτερου σχολικού περιβάλλοντος. Στη δεύτερη φάση συμμετείχαν 17 εκπαιδευτικοί και 8 εκπρόσωποι εκπαιδευτικών φορέων οι οποίοι διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στην προώθηση της επιτυχημένης εφαρμογής του αναλυτικού προγράμματος του περιεχομένου της ΣΔ και για αυτό το λόγο η υποκειμενική εμπειρία τους κρίθηκε απαραίτητη ειδικά στο υπό διερεύνηση ευαίσθητο θέμα.
Τα αποτελέσματα της παρούσας έρευνας καταδεικνύουν ότι η ΠΣΔ δεν εφαρμόζεται επαρκώς στα δημόσια σχολεία της Κύπρου εξαιτίας διαφόρων θεσμικών και οργανωτικών προκλήσεων που καλείται το ΥΠΑΝ να αντιμετωπίσει και να διαχειριστεί και που φαίνεται να επηρεάζουν παράλληλα την ετοιμότητα των εκπαιδευτικών να διδάσκουν αποτελεσματικά θέματα ΠΣΔ. Αυτές οι προκλήσεις και δυσκολίες αφορούν κυρίως στην απουσία θεσμοθέτησης, αξιολόγησης και λογοδοσίας σε σχέση με την εφαρμογή της ΠΣΔ, στον μειωμένο διαθέσιμο διδακτικό χρόνο εξαιτίας του υφιστάμενου ωρολογίου προγράμματος, στο ανεπαρκές αναλυτικό πρόγραμμα, στην ενίσχυση κατάλληλου εκπαιδευτικού προσωπικού στις θέσεις των συμβούλων και των μεντόρων και στην οργάνωση μίας ουσιαστικής επιμόρφωσης προς όλους/ες τους/τις εκπαιδευτικούς, ώστε να διαμορφωθεί η κουλτούρα υγείας η οποία να στηρίζει τα σεξουαλικά και αναπαραγωγικά δικαιώματα των ατόμων.
Αυτοί οι θεσμικοί και οργανωτικοί παράγοντες φαίνεται να είναι αλληλένδετοι με τους ατομικούς παράγοντες που αναδείχθηκαν στην παρούσα έρευνα και που επηρεάζουν εξίσου την ετοιμότητα των εκπαιδευτικών να διδάσκουν, αλλά και την ετοιμότητά τους να διαχειρίζονται αποτελεσματικά θέματα ΠΣΔ. Οι ατομικοί παράγοντες που αναδείχθηκαν στην ανάλυση των αποτελεσμάτων της παρούσας έρευνας αφορούν κυρίως στη μειωμένη εκπαιδευτική επάρκεια, στην άγνοια των ενδεδειγμένων χειρισμών και προσεγγίσεων, αλλά και στις προσωπικές θρησκευτικές και κοινωνικές πεποιθήσεις και αντιλήψεις τους. Επιπρόσθετα, οι ανησυχίες για πιθανές αντιδράσεις από τους γονείς/κηδεμόνες, τους/τις Διευθυντές/τριες, από τους/τις μαθητές/τριες αλλά και από άλλους/ες συνάδελφους/ισσες φαίνεται να είναι σημαντικοί ανασταλτικοί ατομικοί παράγοντες της ενίσχυσης της ετοιμότητας των εκπαιδευτικών. Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των εκπαιδευτικών φαίνεται επίσης να επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά την ετοιμότητα των εκπαιδευτικών να διδάσκουν και να διαχειρίζονται θέματα ΠΣΔ.
Περαιτέρω, εξίσου σημαντικός παράγοντας ο οποίος φαίνεται να ενισχύει την ετοιμότητα των εκπαιδευτικών είναι η συνεχής στοχευμένη και ουσιαστική επιμόρφωση, η οποία θα τους προσφέρει τα απαραίτητα εφόδια και δεξιότητες ώστε να μπορούν να διδάξουν και να διαχειριστούν τα θέματα της ΠΣΔ.
Τα πορίσματα της έρευνας μπορούν να δώσουν ενδεχομένως κατευθύνσεις που σχετίζονται με τη βελτίωση της επαγγελματικής κατάρτισης και της εκπαιδευτικής ετοιμότητας των εκπαιδευτικών που ασχολούνται με τη διδασκαλία της ΠΣΔ.