Education Sciences (PhD) / Επιστήμες της Αγωγής (PhD)

Σύμφωνα με τις επιταγές της σύγχρονης παγκοσμιοποιημένης ψηφιακής κοινωνίας η διαδικασία της μάθησης για εκπαιδευτικούς δεν εξαντλείται με την ολοκλήρωση της πανεπιστημιακής τους εκπαίδευσης. Οι διευθυντές/ντριες, όντας ταυτόχρονα εκπαιδευτικοί λειτουργοί και διοικητικοί υπάλληλοι, για λόγους που απορρέουν από τη φύση του κοινωνικού, παιδαγωγικού και διοικητικού τους έργου, οφείλουν να είναι διαρκώς ενημερωμένοι/ες ως προς τις τρέχουσες εξελίξεις της επιστήμης τους, αλλά και για ζητήματα που σχετίζονται με το χώρο της εκπαίδευσης γενικότερα. Υπό το σκεπτικό αυτό, η διαρκής επιμόρφωση επιβάλλεται να αποτελεί ένα αναπόσπαστο και οργανικό τμήμα της προσωπικής και επαγγελματικής ανάπτυξης και εξέλιξης ηγετικών στελεχών εκπαίδευσης (Shantal, Halttunen, & Pekka, 2014). Για την επίτευξη αυτού του στόχου οι επιμορφωτικές δράσεις προϋποθέτουν τη δημιουργία ενός πλέγματος επιμορφωτικών προγραμμάτων με χαρακτήρα μορφωτικό, τα οποία επιβάλλεται να χαρακτηρίζονται από ευελιξία ως προς το χώρο και το χρόνο υλοποίησής τους, λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη τις ποικίλες υποχρεώσεις των διευθυντικών στελεχών ως ενηλίκων εκπαιδευόμενων. Για το λόγο αυτό η εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση αποτελεί ένα παιδαγωγικό μοντέλο επιμόρφωσης, το οποίο υιοθετείται τα τελευταία χρόνια, με απώτερο σκοπό τον εμπλουτισμό των προσωπικών και επαγγελματικών γνώσεων των σχολικών ηγετών (Shepherd, 2015). Παράλληλα, οι διευθυντές/ντριες καλούνται να διαδραματίσουν κομβικό ρόλο στον εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης και να ανταποκριθούν σε πολυποίκιλους ρόλους, του ηγέτη της εκπαίδευσης, του παιδαγωγικού και μετασχηματιστικού ηγέτη για τη βελτίωση διδακτικών πρακτικών και του προωθητή της αλλαγής και της καινοτομίας στα σύγχρονα σχολεία (Turner, 2019). Επιπρόσθετα, οι σύγχρονες απαιτήσεις διαρκώς αυξάνονται, ενώ οι ίδιοι/ες αντιμετωπίζουν μία πληθώρα προκλήσεων πάσης φύσεως τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό περιβάλλον της σχολικής μονάδας. Ως εκ τούτου, οφείλουν να βρίσκονται σε διαρκή επιστημονική αναζήτηση, κριτική θεώρηση και αναστοχασμό των αναδυόμενων δεδομένων. Ταυτόχρονα, καθίσταται αναγκαίο να είναι ενδυναμωμένοι με σημαντικές γνώσεις, καθώς και κοινωνικές και ψηφιακές δεξιότητες και ικανότητες που θα τους επιτρέψουν να ενσαρκώνουν επιτυχώς τον ηγετικό τους ρόλο για την ενίσχυση της ποιότητας της εκπαίδευσης. Ο σκοπός της παρούσας διδακτορικής διατριβής ήταν διττός. Αφενός, έπειτα από την αναδίφηση της σύγχρονης ελληνόγλωσσης και ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας, επιχειρήθηκε η 24 ανάδειξη της απουσίας διαδικτυακών προγραμμάτων επιμόρφωσης και επαγγελματικής ανάπτυξης διευθυντικών στελεχών αναφορικά με την ενίσχυση των κοινωνικών και ψηφιακών δεξιοτήτων τους. Αφετέρου, σκοπός της μελέτης αποτέλεσε ο εκπαιδευτικός σχεδιασμός ενός ψηφιακού περιβάλλοντος μάθησης για την υλοποίηση του προγράμματος κατάρτισης των διευθυντικών στελεχών στις κοινωνικές και ψηφιακές δεξιότητες του 21ου αιώνα. Ο πληθυσμός-στόχος της επιμόρφωσης ήταν οι κατέχοντες ηγετική θέση σε σχολεία Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης της Περιφερειακής Ενότητας Θεσσαλονίκης. Η μελέτη δομήθηκε σε τέσσερα στάδια-φάσεις: στο πρώτο στάδιο διεξήχθη ενδελεχής βιβλιογραφική επισκόπηση για τον εντοπισμό του προβλήματος και την ανάδειξη του ερευνητικού κενού. Στο αμέσως επόμενο στάδιο, βάσει του μοντέλου εκπαιδευτικού σχεδιασμού ADDIE (Analysis, Design, Development, Implementation, Evaluation), αναπτύχθηκε ένα συνεργατικό περιβάλλον επιμόρφωσης, αφού λήφθηκαν υπόψη η μεθοδολογία και οι θεωρίες μάθησης για την εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση και ηλεκτρονική μάθηση και οι αρχές Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Επιπλέον, δημιουργήθηκε πλούσιο ψηφιακό επιμορφωτικό υλικό, στο οποίο ενσωματώθηκαν οι αρχές των θεωρητικών μοντέλων της αυτοκατευθυνόμενης και της συνεργατικής μάθησης. Στο τρίτο στάδιο πραγματοποιήθηκε η υλοποίηση του διαδικτυακού προγράμματος κατάρτισης μέσω του Συστήματος Διαχείρισης Μάθησης Blackboard Collaborate. Στο τελικό στάδιο της μελέτης διεξήχθη έρευνα αθροιστικής αξιολόγησης του συνολικού επιμορφωτικού προγράμματος, με σκοπό τον έλεγχο της αποτελεσματικότητάς του και την ανίχνευση προτάσεων-εισηγήσεων των ίδιων των επιμορφούμενων για την περαιτέρω βελτίωσή του. Η αξιολόγηση του προγράμματος κατάρτισης έδωσε έμφαση τόσο στα αποτελέσματα του προγράμματος όσο και σε διάφορες όψεις της επιμορφωτικής διαδικασίας. Με τον τρόπο αυτό επιχειρήθηκε μία αποτίμηση της ποιότητας της διαδικασίας αλλά και της "αποτελεσματικότητας" του επιμορφωτικού προγράμματος. Η προσπάθεια αξιολόγησης ακολούθησε τις αρχές της μεθοδολογίας της διαδικτυακής έρευνας. Τα εργαλεία συλλογής δεδομένων για την ποσοτική έρευνα που επιλέχθηκαν ήταν το ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο αποτίμησης του προγράμματος, ενώ για την παραγωγή ποιοτικών δεδομένων διεξήχθησαν ημιδομημένες διαδικτυακές συνεντεύξεις με διευθυντές/ντριες που είχαν ολοκληρώσει επιτυχώς το επιμορφωτικό πρόγραμμα. Παράλληλα, η ερευνήτρια προέβη σε διαδικτυακή παρατήρηση της πλατφόρμας τηλεκατάρτισης, στην οποία αναπτύχθηκε το επιμορφωτικό πρόγραμμα, προκειμένου να μελετήσει τις ηλεκτρονικές κοινότητες μάθησης των διευθυντικών στελεχών. 25 Τα συμπεράσματα της παρούσας μελέτης επιχείρησαν να δώσουν προστιθέμενη αξία στο χώρο της επιστημονικής έρευνας, καθώς ανέδειξαν την υπάρχουσα κατάσταση, με σκοπό να πυροδοτήσουν τη συζήτηση και τον επιστημονικό διάλογο. Ειδικότερα, η μελέτη επιχείρησε να συνεισφέρει προς την κατεύθυνση ανάπτυξης ενός νέου εκπαιδευτικού πλαισίου επιμόρφωσης και κατάρτισης ηγετικών στελεχών Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, στο οποίο θα λαμβάνονταν υπόψη οι δεξιότητες που προσλαμβάνει η επαγγελματική ανάπτυξη των διευθυντικών στελεχών στα πλαίσια του σύγχρονου εκπαιδευτικού γίγνεσθαι. Επιπλέον, αποτύπωσε τις γνώσεις και δεξιότητες που κρίνονται αναγκαίες όχι μόνο για τον επαγγελματικό στίβο των διευθυντών/ντριών εκπαίδευσης αλλά και για την κοινωνική τους ζωή, καθώς και για τις διαπροσωπικές τους σχέσεις.