Music / Μουσική (PHD)

Οι τεχνολογικές εξελίξεις των τελευταίων ετών επαναπροσδιορίζουν συνεχώς τις μορφές που τα άτομα έρχονται σε επαφή με τη μουσική, διαμορφώνοντας νέες προοπτικές μουσικής έκφρασης, αλληλεπίδρασης και μάθησης. Τα παιδιά μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον που διευρύνει καθημερινά τις μουσικές εμπειρίες και προτιμήσεις. Οι αντιλήψεις για τη μουσική πράξη αποκτούν νέα νοήματα μέσα από τη χρήση των ψηφιακών μέσων, δημιουργώντας, παράλληλα, προκλήσεις για τη μουσική παιδαγωγική. Οι ταχείες αυτές εξελίξεις έχουν οδηγήσει στη σχεδίαση ψηφιακών μαθησιακών περιβαλλόντων και εκπαιδευτικών λογισμικών προσανατολισμένων σε ένα πλαίσιο ριζικά διαφορετικό από το συμβατικό. Ωστόσο, η ωδειακή εκπαίδευση δε φαίνεται να ευθυγραμμίζεται με το ψηφιακό συμφραζόμενο και τις σύγχρονες τάσεις στο πεδίο «μουσική, εκπαίδευση, τεχνολογία», δίνοντας έμφαση σε διδακτικά μοντέλα που έχουν σχεδιαστεί πριν από δεκαετίες, χωρίς να περιλαμβάνουν ψηφιακές τεχνολογίες στο περιεχόμενο. Σκοπός της παρούσας έρευνας αποτέλεσε η ανάλυση των αξόνων σχεδιασμού και ανάπτυξης του πρωτότυπου μουσικού εκπαιδευτικού λογισμικού Synth4kids, καθώς και η αξιολόγηση της χρήσης μέσα από την περιγραφή και κατανόηση των εμπειριών και των βιωμάτων μιας ομάδας τεσσάρων παιδιών ηλικίας έξι και επτά ετών στο μάθημα «Θεωρία της μουσικής», σε ένα ωδειακό ίδρυμα στην Αθήνα. Απώτερος στόχος ήταν η εξέταση των διαδικασιών μουσικής διδασκαλίας-μάθησης όταν στο συγκεκριμένο μάθημα αναπτύσσονται τεχνολογικές μουσικοπαιδαγωγικές δράσεις με το ψηφιακό εργαλείο Synth4kids. Αναφορικά με το Synth4kids, η έρευνα εστίασε σε ζητήματα σχεδίασης εκπαιδευτικού λογισμικού στη βάση των θεωριών μάθησης και του διδακτικού σχεδιασμού, των παραδοσιακών μουσικοπαιδαγωγικών μεθόδων, των σύγχρονων τάσεων στη μουσική παιδαγωγική, καθώς και των απόψεων των συμμετεχόντων. To Synth4kids αποτελεί αναπαράσταση εικονικού μουσικού οργάνου με επαυξημένες δυνατότητες και προσανατολισμό σε μαθήματα μουσικής. Η σχεδίαση βασίστηκε σε μια κουνστρουκτιβιστική και κονστραξιονιστική προσέγγιση. Αντλεί πρακτικές από τις παραδοσιακές μουσικοπαιδαγωγικές μεθόδους, με έμφαση στη χρωμοαισθησία, στη χρήση της πεντατονικής κλίμακας, στην πρακτική του κινητού-ντο, στον σχεδιασμό γραφικής παρτιτούρας, καθώς και σε κιναισθητικές εμπειρίες. Επιπλέον, αντανακλά στοιχεία από τις αναδυόμενες τεχνολογίες –επαυξημένη πραγματικότητα, σύνδεση με απτικές διεπαφές, μουσική εκτέλεση με eye-tracking και face-tracking, χρήση QR-Code, διαδικτυακές συνεργατικές πρακτικές μουσικής πράξης μέσω WebRTC–, προσφέροντας νέες δυνατότητες για μουσικούς πειραματισμούς και ευκαιρίες για εκτεταμένες μορφές μουσικής αλληλεπίδρασης, δημιουργίας και μάθησης. Εκτός της σχεδίασης και ανάπτυξης του Synth4kids, η παρούσα διατριβή έδωσε έμφαση στα αποτελέσματα μιας εκπαιδευτικής παρέμβασης στο πρώτο έτος του μαθήματος «Θεωρία της μουσικής» σε ένα ελληνικό ωδείο, όπου σχεδιάστηκαν και εφαρμόστηκαν διδακτικά maker movement σενάρια, αξιοποιώντας το Synth4kids. Απώτερος στόχος ήταν η διερεύνηση της μαθησιακής διαδικασίας μέσα από την εξέταση των αντιλήψεων των συμμετεχόντων σχετικά με την αξία της εμπειρίας που βίωσαν για τη μουσική τους κατανόηση, καθώς και την απόκτηση μουσικών και τεχνολογικών γνώσεων και δεξιοτήτων. Για τη συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκαν τα ποιοτικά εργαλεία της συμμετοχικής παρατήρησης, ομαδικά εστιασμένες συνεντεύξεις, άτυπες συζητήσεις με τα παιδιά, γραπτές διαμορφωτικές αξιολογήσεις, μη-συμμετοχική παρατήρηση από εξωτερικό παρατηρητή, καθώς και δεδομένα καταγραφής κινήσεων του χρήση από το λογισμικό. Τα ευρήματα έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες, προσαρμόστηκαν στο νέο μουσικο-τεχνολογικό περιβάλλον μάθησης και έδειξαν έντονο ενδιαφέρον να συμμετάσχουν στις διαδικασίες. Φάνηκε να απορροφούνται στην επίλυση προβλημάτων σε αυθεντικές περιστάσεις μουσικής διδασκαλίας-μάθησης, και να θέλουν να πειραματιστούν, να προβληματιστούν και να δημιουργήσουν. Συνολικά, καταδεικνύεται ότι νέο μαθησιακό περιβάλλον ενίσχυσε τις δεξιότητες –δημιουργικότητα, υπολογιστική σκέψη, μουσικές θεωρητικές γνώσεις, δεξιότητες από τα πεδία του STEAM– και νοηματοδότησε τις εμπειρίες τους.

Η πολυπολιτισμικότητα που χαρακτηρίζει τα δημόσια σχολεία της Κύπρου θέτει νέες προκλήσεις και δυνατότητες για την εκπαίδευση μαθητών και μαθητριών. Αυτή η πραγματικότητα καθιστά το έργο του/της εκπαιδευτικού ιδιαίτερα απαιτητικό. Η Διαπολιτισμική Μουσική Εκπαίδευση (ΔΜΕ) βασίζεται στις αρχές της συμπερίληψης, της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ισότητας (Neophytou, Valiandes and Hajisoteriou 2020) και ως παιδαγωγική προσέγγιση εστιάζει, μεταξύ άλλων, στους διάφορους πολιτισμούς και κουλτούρες με στόχο τη δικαιοσύνη, τον σεβασμό και την αποδοχή της διαφορετικότητας, επομένως μπορεί να παρέχει στον/στην εκπαιδευτικό την κατάλληλη γνώση και την παιδαγωγική προσέγγιση ώστε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την πολυπολιτισμικότητα που παρατηρείται στα σχολεία. Ο στόχος της συγκεκριμένης ποιοτικής έρευνας είναι η διερεύνηση των απόψεων των εκπαιδευτικών μουσικής και των μαθητών/τριών σχετικά με ζητήματα που αφορούν την εφαρμογή των αρχών της διαπολιτισμικής μουσικής εκπαίδευσης και της παιδαγωγικής των μουσικών του κόσμου στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση της Κύπρου. Για τον σκοπό της έρευνας διεξήχθησαν ημιδομημένες συνεντεύξεις με εκπαιδευτικούς, μαθητές/τριες Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και με Ανώτερο Λειτουργό του ΥΠΑΝ. Για την ανάλυση και ερμηνεία του ερευνητικού υλικού ακολουθήθηκε η μέθοδος της θεματικής ανάλυσης. Με βάση τις θεματικές που προέκυψαν από τα ερευνητικά ερωτήματα έγινε ανάλυση των δεδομένων της έρευνας με τη χρήση του λογισμικού προγράμματος NVivo 12. Τα ευρήματα κατέδειξαν πως οι εκπαιδευτικοί στερούνται μιας βαθύτερης κατανόησης και εξειδίκευσης στις μουσικές του κόσμου και τη διαπολιτισμική μουσική εκπαίδευση και συχνά οδηγούνται στο να αναπτύξουν αισθήματα απροθυμίας για ουσιαστική εμπλοκή με τη διαπολιτισμική μουσική εκπαίδευση. Οι δε μαθητές/τριες αναγνωρίζουν τη χρησιμότητα της γνωριμίας με τον μουσικό πολιτισμό άλλων χωρών, ωστόσο τα ακούσματα αυτά δε συμπίπτουν με τις μουσικές τους προτιμήσεις. Παράλληλα, το ΥΠΑΝ αναγνωρίζει ότι η διαπολιτισμική μουσική εκπαίδευση πρέπει να είναι μέσα στις προτεραιότητες των εκπαιδευτικών μουσικής και επισημαίνει πως χρειάζεται συνεχής επιμόρφωση και υποστήριξη των εκπαιδευτικών προκειμένου να ανταποκρίνονται στις ανάγκες ενός συνεχώς διαφοροποιούμενου μαθητικού πληθυσμού. Η χρησιμότητα αυτής της έρευνας έγκειται στο γεγονός ότι συμβάλλει στην παραγωγή νέας γνώσης σχετικά με τη διαπολιτισμική μουσική εκπαίδευση στην Κύπρο και προσφέρει τη δυνατότητα εις βάθος κατανόησης αυτής της παιδαγωγικής προσέγγισης σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο, συγκρίνοντας τα αποτελέσματά της με αυτά άλλων σχετικών ερευνών.

The confidence and competence of kindergarten teachers in teaching music represent a significant challenge in early childhood teacher education. Despite extensive research on the attitudes of in-service and preservice teachers towards music education, studies reveal a prevalent reluctance among classroom teachers to engage in music instruction due to various factors such as limited musical backgrounds, perception of music teaching as a specialized skill, lack of adequate music training, and beliefs about self-efficacy. This reluctance seems that often leads to self-perceptions of being unmusical and a hesitance to actively participate in making music. Universities worldwide, including those in Cyprus, offer teacher education programs incorporating music pedagogical courses to address this issue. However, mimicking and practicing pre-made lessons plans, without fully understanding the pedagogical thinking and reasoning, and the need to align them with their individual musical skills and comprehension, is a process that would lack depth or meaning. There is a recognized need to explore innovative approaches for delivering course content to empower preservice teachers and enhance the development of an ethical practice guiding children’s engagement in learning. Such an approach would encourage creative thinking and practice, ultimately enrich the quality of learning and teaching. Moreover, teachers’ own musical skills and their levels of confidence in these skills, as well as their general teaching abilities, could be sufficient to help children learn music. This thesis explored the growth in music learning and change of dispositions of twelve early childhood preservice teachers over a 13-week undergraduate music methods course in spring 2022. The course, designed and facilitated by the instructor-researcher, utilized a pedagogical approach called the “Strategic Informal Approach” (SIA). This approach emphasizes collaborative learning and peer-to-peer engagement by combining situated and informal learning processes, which included productive contradictions in a democratic context. Using a qualitative design grounded in constructivist and constructionistic principles, the study employed Design-based Research (DbR) methodology within an authentic educational setting. Qualitative data collection methods, including observations, reflective tools, three private interviews, a questionnaire, and artifacts were used with the aim to gain a deeper understanding of preservice teachers’ experiences and growth. The findings suggest that participants’ engagement with the Strategic Informal Approach, which involved playful, informal, and problem-solving activities, enhanced their musical and teaching skills. Through hands-on experiences and reflection, they developed greater confidence, creativity, and the ability to integrate theoretical knowledge and practical application. Additionally, their pedagogy, care, and empathy were enriched through peer collaboration, which fostered a supportive learning community. Four key concepts – Inspire, Explore, Create, and Celebrate – emerged from the Strategic Informal Approach and guided the redesign of practical music sessions. These concepts appeared to support a flexible and holistic learning experience, potentially encouraging participants to explore their potential, collaborate more effectively, and recognize their achievements in music learning. This inquiry contributes valuable insights for enhancing music education practices among future educators, emphasizing the importance of experiential learning and pedagogical innovation in nurturing the learning and dispositions of preservice teachers, particularly in the realm of music pedagogy. These findings contribute to informing preservice teachers’ curriculum development and early childhood education, ultimately questioning the quality of music education across educational contexts.