Hellenic Studies (M.A.) / Ελληνικές Σπουδές (Μ.Α.)

Η παρούσα εργασία πραγματεύεται την ιδεολογική διαχείριση του ταφικού μνημείου στον τύμβο Καστά στην Αμφίπολη ως ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα πολιτικής χρήσης ενός αρχαίου ευρήματος στη σύγχρονη εποχή, καθώς και την εκπαιδευτική του αξιοποίηση. Το πρώτο μέρος εστιάζει στην ιδεολογική εκμετάλλευση και προβολή του μνημείου από την κυβέρνηση Σαμαρά, το καλοκαίρι του 2014, προκειμένου να αποσπαστεί η κοινή γνώμη από τα οικονομικά μέτρα, να προβληθεί ένα ένδοξο παρελθόν ως αντίβαρο στις αρνητικές απεικονίσεις των Ελλήνων στην Ευρώπη και να τεκμηριωθεί η ελληνικότητα της Μακεδονικής γης, επιβεβαιώνοντας την εθνική αφήγηση. Γίνεται, ακόμη, συνολική και ολόπλευρη επισκόπηση όλων των προσεγγίσεων και των αντιπαραθέσεων επί του θέματος, όσον αφορά την ταυτότητα του νεκρού, το είδος του μνημείου και τη χρονολόγηση. Στο δεύτερο μέρος προτείνεταιένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα, που απευθύνεται κυρίως σε μαθητές της Α΄ Γυμνασίου, δομημένο σύμφωνα με τους κανόνες του κλάδου της μουσειοπαιδαγωγικής. Πρόκειται για μια καινοτόμα εφαρμογή στην εκπαίδευση, όπου οι δραστηριότητες που χρησιμοποιούνται καθιστούν την προσέγγιση του χώρου ευκολότερη και πιο διασκεδαστική, προσφέροντας ταυτόχρονα γνώσεις, ψυχαγωγία και πρωτότυπη εμπειρία. Η εργασία, για τη συγκέντρωση των πληροφοριών του πρώτου μέρους, βασίστηκε αποκλειστικά στη διαδικτυακή αναζήτηση άρθρων που επικροτούσαν και στήριζαν τους χειρισμούς της κυβέρνησης, αλλά και άρθρων που προήγαγαν επιστημονικά και ιδεολογικά αντίθετες απόψεις. Στο δεύτερο μέρος, το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που εκπονήθηκε είναι τριών φάσεων, με έμφαση στις διδακτικές και κυρίως στις ψυχαγωγικές δραστηριότητες, ώστε να αποκομίσουν οι μαθητές ευχάριστη και γόνιμη εμπειρία.

Η παρούσα διπλωματική εργασία μελετά τους αρχαιοπώλες και τα αρχαιοπωλεία αποσκοπώντας στην ανάδειξη του ίδιου του επαγγέλματος, του ρόλου και του μέλλοντός του. Παρουσιάζεται τόσο η μέριμνα του ελληνικού κράτους για την προστασία της εγχώριας πολιτιστικής κληρονομιάς όσο και οι διατάξεις του νέου αρχαιολογικού νόμου σχετικά με τους συλλέκτες, τους αρχαιοπώλες και τα αρχαιοπωλεία. Έπειτα η μέριμνα λαμβάνει διεθνείς διαστάσεις μέσα από την παρουσίαση της Συνθήκης της Unesco του 1970, του βασικού σκοπού της και των μέτρων πρόληψης που αυτή προτείνει. Στη συνέχεια το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στο φαινόμενο της αρχαιοκαπηλίας και το παράνομο εμπόριο αρχαιοτήτων ενώ γίνεται προσπάθεια ανάδειξης του ρόλου του επαγγέλματος του αρχαιοπώλη σε διεθνή κυκλώματα αρχαιοκαπηλίας μέσα από την παρουσίαση τεσσάρων ενδεικτικών παραδειγμάτων. Εκτός όμως από τους ίδιους τους αρχαιοπώλες γίνεται εκτενής αναφορά στην συμβολή των μουσείων και της ακαδημαϊκής κοινότητας στην διαιώνιση του φαινομένου. Άλλωστε η αρχαιοκαπηλία και γενικότερα το παράνομο εμπόριο αρχαιοτήτων αποτελούν στην ουσία μία λανθασμένη, καταστροφική και ανήθικη πρακτική διαχείρισης της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς για την οποία τόσο τα μουσεία όσο και η ακαδημαϊκή κοινότητα έχουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης. Τέλος έχοντας ως βασικό στόχο την εξάλειψη του φαινομένου της αρχαιοκαπηλίας προτείνονται ορισμένα μέτρα αντιμετώπισης, ο συνδυασμός των οποίων μπορεί να επιφέρει σημαντικές θετικές αλλαγές. Αυτές οι αλλαγές θα αποτελέσουν ένα βασικό κριτήριο για το μέλλον του επαγγέλματος του αρχαιοπώλη, το οποίο προβλέπεται εξίσου κερδοφόρο με το παρελθόν του, αν δεν υπάρξουν τα κατάλληλα μέτρα περιορισμού των πρακτικών του.

Με αυτή τη διπλωματική εργασία θα προσπαθήσω να προσεγγίσω μια πριγκίπισσα στο μεσαίωνα που κατάγονταν από την Ήπειρο και μάλιστα από τη δική μου την πατρίδα την Άρτα, που βρέθηκε μέσω του γάμου της σε μια περιοχή, αυτή της Νότιας Ιταλίας, ως σύζυγος και μητέρα των παιδιών του Μαμφρέδου Χοχενστάουφεν. Μια ισχυρή προσωπικότητα ο σύζυγός της, που σημάδεψε την ιστορία της περιοχής από την ολοένα και κλιμακούμενη αντιπαράθεση για κυριαρχία και εξουσία στην περιοχή μεταξύ της Γερμανικής και Γαλλικής παρουσίας στην περιοχή, όπου εκφράζονταν μέσα από τις συγκρούσεις μεταξύ των Ανζού και των Χοχενστάουφεν που προσπαθούσαν με πολεμικές αναμετρήσεις, ή ακόμη και θρησκευτικών μέσων, (π.χ. αφορισμών) αναλόγως σε ποια πλευρά βρισκόταν οι εκπρόσωποι της θρησκευτικής εξουσίας να αφανίσουν τον «αντίπαλό τους». Το ζήτημα που προκύπτει μέσα σ΄αυτές τις σκοτεινές εποχές είναι κατά πόσο είναι κατανοητές αυτές οι συγκρούσεις μιας και πρόκειται για ζητήματα εξουσίας και κυριαρχίας και όχι από αλλόθρησκους αλλά ομόθρησκους όπως και τα ζητήματα θρησκευτικής επικράτησης. Έτσι δηλαδή και στην ιστορία της Ελένης Αγγελίνας Δούκαινας δεν ήταν εύκολο να διαχωριστεί η προσωπική της ιστορία από την ιστορία του τόπου που ξεκίνησε και στον τόπο που κατέληξε. Όπως επίσης δεν είναι εύκολο κι ακόμη περισσότερο για μια γυναίκα εκείνης της εποχής έστω και με κάποια ιδιότητα όπως αυτής της πριγκίπισσας να βρούμε περισσότερα στοιχεία από αυτά που συνοδεύουν ένα προικοσύμφωνο, την έκβαση μιας μάχης όπως και την τύχη μιας γενιάς από τον σύζυγο φυσικά μιας και αυτή, η νόμιμη σύζυγος ήταν που θα έδινε και την συνέχεια, το νόμιμο διάδοχο στη γενιά του συζύγου. Για την Ελένη Αγγελίνα Δούκαινα, τα ιστορικά στοιχεία που έχουμε, είναι ελάχιστα. Πρόκειται για μια προσωπικότητα που γεννήθηκε μέσα στο μεσαίωνα και πέθανε σ΄ αυτόν με μια προσωπική ιστορία που θα χαρακτηρίζονταν τουλάχιστον τραγική, με τη σημερινή θέα προς τα πίσω. Όμως δε σημαίνει πως δεν άφησε και κάποιους καλλιτέχνες της μεταγενέστερης εποχής τουλάχιστον, ασυγκίνητους σε σχέση βεβαίως και πάλι με την τραγική τύχη του συζύγου της Μαμφρέδου Χοχενστάουφεν που ήταν από τους τελευταίους Γερμανούς βασιλιάδες στη Νότιο Ιταλία μετά από την ισχυρή κυριαρχία του πατέρα του Φρειδερίκου Χοχενστάουφεν. Επειδή η ιστορία δεν δίνει πάντοτε τα στοιχεία που θα θέλαμε, η τέχνη έρχεται να τα αποκαταστήσει, είτε μέσω της ζωγραφικής, είτε μέσω της λογοτεχνίας της ποίησης και του θεάτρου. Η τέχνη και η λογοτεχνία σώζει και διασώζει πολλές φορές. Έτσι και στην περίπτωση της Ελένης νομίζω πως η τέχνη θα την βγάλει από την σιωπή της που η εποχή την καταδίκασε μαζί με την σκληρή της τύχη.

Αντικείμενο μελέτης της παρούσας εργασίας είναι η πρόσληψη της Αθηναϊκής Δημοκρατίας στο έργο του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Πιο συγκεκριμένα, εξετάζεται ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάστηκε η εξέλιξη του αθηναϊκού πολιτεύματος τον 5ο αιώνα π.Χ. και η κεντρική θέση που έχει στην ανάλυση του Κ. Παπαρρηγόπουλου η δράση τριών προσωπικοτήτων: του Σόλωνα, του Κλεισθένη και του Περικλή. Αφετηρία της εργασίας θα αποτελέσει η παράθεση των βιογραφικών στοιχείων του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου καθώς και του ιστορικού-πολιτικού πλαισίου μέσα στο οποίο συγγράφει την «Ιστορία του ελληνικού έθνους». Στη συνέχεια, εξετάζονται οι απαρχές της αθηναϊκής δημοκρατίας και η δράση του νομοθέτη Σόλωνα. Επιχειρείται περιγραφή της προσωπικότητάς του, της νομοθεσίας και μια κριτική αποτίμηση του έργου του. Έπειτα παρουσιάζεται η τυραννία των Πεισιστρατιδών και οι κλεισθένειες μεταρρυθμίσεις. Τέλος εξετάζεται ο τρόπος με τον οποίο ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος παρουσιάζει τη δράση και το έργο του Περικλή δίδοντας ιδιαίτερη έμφαση στον καθοριστικό ρόλο του στη διαμόρφωση δημοκρατικού πολιτεύματος.

Η εργασία αυτή διερευνά τη μετεξέλιξη από την ρωμαίικη στην ελληνορθόδοξη ταυτότητα στην Κύπρο, στην περίοδο της νεωτερικότητας (1878-1930). Παρουσιάζεται το ιστορικό πλαίσιο ανάδειξης της βαθμιαίας εκκοσμίκευσης αλλά και εθνικοποίησης της Εκκλησίας της Κύπρου. Διερευνάται η καταδίκη του εθνοφυλετισμού από τη Σύνοδο του 1872 στην Κωνσταντινούπολη και ο ρόλος του Αρχιεπισκόπου Σωφρονίου. Τέλος, επιχειρείται η παρουσίαση του τρόπου πρόσληψης της ελληνορθόδοξης ταυτότητας μέσα από αντιπροσωπευτικά παραδείγματα Κυπρίων ορθοδόξων λογίων και πνευματικών ανθρώπων, με σκοπό την ανάδειξη του τρόπου που αντιλαμβάνονταν τον εαυτό τους και τους άλλους.

Η σύγχρονη ιστορία του Μουσείου χαρακτηρίζεται από το πέρασμα από το μουσείο ως χώρου έκθεσης μουσειακών αντικειμένων ή διατήρησης της εθνικής ταυτότητας, σε έναν θεσμό που εμπλέκεται άμεσα με έννοιες όπως η διαφορετικότητα, η ένταξη, η βιωσιμότητα, η συμμετοχικότητα και η Δια Βίου Μάθηση. Με την δημιουργία πιο φιλόξενων και προσβάσιμων χώρων και τρόπων απεύθυνσης στο κοινό, τα μουσεία μπορούν να προσελκύσουν ένα φάσμα διαφορετικών τύπων κοινού και να προσελκύσουν διαφορετικές κοινότητες με ουσιαστικούς τρόπους. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η μελέτη του τί συνιστά ένα «μουσείο» στον 21ο αιώνα, τους ορισμούς της έννοιας του μουσείου και της επιστήμης της μουσειολογίας, τα μουσειακά αντικείμενα, καθώς και το κοινό και τους τρόπους με τους οποίους το μουσείο ενσωματώνει νέες τεχνολογίες και απευθύνεται σε διαφορετικές κοινωνικές ομάδες, με διαφορετικά χαρακτηριστικά και ανάγκες.