Career Guidance and Counseling (Μ.Α.) / Επαγγελματικός Προσανατολισμός και Συμβουλευτική (M.A.)

Στη σημερινή εποχή που η αλλαγή είναι η μόνη και αμετάκλητη σιγουριά και κάθε «πτυχή» της μπορεί από τη μια στιγμή στην άλλη να μεταβληθεί, το οικονομικό, πολιτικό, κοινωνικό, εργασιακό και εκπαιδευτικό τοπίο απαιτούν ετοιμότητα, ανθεκτικότητα και θετική ψυχολογία για μια βιώσιμη ανάπτυξη και ευημερία, προσωπική και παγκόσμια. Σίγουρα ο τομέας στον οποίο μπορεί να «ζυμωθεί» και να αποκτηθεί δια βίου ένα πλέγμα πολύπλευρων δεξιοτήτων είναι η εκπαίδευση μέσω ενός εκπαιδευτικού αποτελεσματικού και προσαρμόσιμου, δεκτικού σε καινοτομίες. Ο σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να αναδειχτεί ο ρόλος της εκπαιδευτικής καινοτομίας στην ενίσχυση δύο βασικών δεξιοτήτων, της αυτοαποτελεσματικότητας και της επαγγελματικής προσαρμοστικότητας σε δείγμα 206 εκπαιδευτικών, από τους οποίους οι 104 (50,5%) εθελοντικά συμμετείχαν σε καινοτόμα εκπαιδευτικά προγράμματα. Αξιοποιήθηκαν για τη μέτρηση τους σε ηλεκτρονική μορφή ένα αυτοσχέδιο ερωτηματολόγιο με κοινωνικο-δημογραφικά στοιχεία, το Ερωτηματολόγιο μέτρησης της Αυτοαποτελεσματικότητας των εκπαιδευτικών «Teacher’s Sense of Efficacy Scale», στη σύντομη έκδοση της κλίμακας με 12 προτάσεις (Tsigilis, Koustelios, & Grammatikopoulos, 2010) καθώς και το Ερωτηματολόγιο Επαγγελματικής Προσαρμοστικότητας (CAAS. Savickas & Porfeli, 2012) (προσαρμογή στην ελληνική γλώσσα: Σιδηροπούλου–Δημακάκου Δ., Μικεδάκη Κ., Αργυροπούλου Κ., Καλίρης .Α, (2018). Όσον αφορά στην αυτοαποτελεσματικότητα των εκπαιδευτικών διαπιστώθηκε μεγάλος βαθμός αυτής γενικά και ειδικότερα στη Διδακτική Στρατηγική μεγάλος προς αρκετά μεγάλος, ενώ στη Διαχείριση της τάξης και στην Κινητοποίηση των μαθητών μεγάλος βαθμός. Αντίστοιχα, η επαγγελματική προσαρμοστικότητα των εκπαιδευτικών ήταν αναπτυγμένη σε πολύ έντονο βαθμό και ειδικότερα στο Ενδιαφέρον για τη σταδιοδρομία ελάχιστα λιγότερο προς πολύ έντονα, στον Έλεγχο πάρα πολύ έντονα, στην Περιέργεια πολύ έντονα και στην Αυτοπεποίθηση λίγο περισσότερο από πολύ έντονα. Επίσης όσον αφορά στη διερεύνηση και συσχέτιση των 2 κλιμάκων με τα κοινωνικο δημογραφικά στοιχεία, στατιστικά σημαντικές διαφορές εντοπίστηκαν στην ηλικία, στην οικογενειακή κατάσταση, στα χρόνια προϋπηρεσίας και στη σχέση εργασίας με την Αυτοαποτελεσματικότητα. Στην Επαγγελματική προσαρμοστικότητα βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές στον παράγοντα «ανώτερες σπουδές». Μέσω της διερεύνησης των 2 soft skills μεταξύ τους φάνηκε η θετική συσχέτιση και πιθανόν αλληλεπίδραση των δυο soft skills στην κοινότητα των εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και το κυριότερο συμπέρασμα –αποτελεί και το πιο ενδιαφέρον εύρημα- ήταν ότι όσοι εκπαιδευτικοί είχαν εμπλακεί εθελούσια σε καινοτόμο πρόγραμμα ή δράση εμφανίστηκαν να έχουν και υψηλότερα επίπεδα αυτοαποτελεσματικότητας και επαγγελματικής προσαρμοστικότητας έναντι συναδέλφων τους που δε συμμετείχαν.

Εισαγωγή: Η αφήγηση είναι ένα βασικό μέσο επικοινωνίας των ανθρώπων μεταξύ τους. Χαρακτηρίζεται από αυθορμητισμό και αυθεντικότητα. Βασίζεται στο πηγαίο μη επιτηδευμένο συναίσθημα. Είναι ένας επιτυχημένος τρόπος μοιράσματος της ανθρώπινης εμπειρίας καθώς ενθαρρύνει τη δημιουργική ακρόαση του εαυτού προκαλώντας αρχικά έναν εσωτερικό διάλογο και δίνοντας τελικά μια αίσθηση ολοκλήρωσης τόσο σε γνωστικό όσο και συναισθηματικό επίπεδο. Έχει κυρίαρχο ρόλο στο πώς οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται και κατανοούν τον εαυτό τους. Στη σημερινή εποχή περισσότερο από ό,τι ποτέ η χρήση των νέων τεχνολογιών έχει γίνει η καθημερινότητα όλων μας. Δουλεύουμε, επικοινωνούμε και διασκεδάζουμε μέσα από τα μέσα επικοινωνίας. Καθώς η σύγχρονη εποχή σηματοδοτείται από την τεχνολογική εξέλιξη και πρόοδο, η χρήση της τεχνολογίας στη συμβουλευτική αποτελεί το αρχικό ερέθισμα για νέες προσεγγίσεις και πολλές διαφορετικές ευκαιρίες (Μουράτογλου & Αργυροπούλου 2019). Σκοπός: Ο σκοπός της συγκεκριμένης ποιοτικής έρευνας είναι να συνδυάσει την επαγγελματική συμβουλευτική με τις αφηγηματικές προσεγγίσεις μέσω της χρήσης της τεχνολογίας. Για το λόγο αυτό επιλέχθηκαν μαθητές 14 -16 ετών από απομακρυσμένες περιοχές της Ελλάδος που δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε υπηρεσίες επαγγελματικού προσανατολισμού. Μέσω της διαδικτυακής αφηγηματικής προσέγγισης δίνουμε έμφαση στη συμβουλευτική και την τελική λήψη απόφασης. Οι αφηγήσεις χτίζονται πάνω σε διαδικτυακά δωμάτια ή σπίτια τα οποία δημιουργούν οι μαθητές χρησιμοποιώντας ένα 10 ηλεκτρονικό παιχνίδι, το Minecraft. Οι αφηγήσεις μετέπειτα συνδυάζονται με μια διαδικτυακή τράπουλα συναισθημάτων. Εντάσσοντας την αφήγηση στην επαγγελματική συμβουλευτική, δίνουμε στον πελάτη ένα γόνιμο έδαφος για κατανόηση των προσωπικών του στιγμών, για εις βάθος ανάλυση και ανάληψη δράσης. Τα γεγονότα αποτυπώνονται καλύτερα, γιατί η αφήγηση βοηθά στην αποτελεσματικότερη απομνημόνευσή τους. Επιπλέον, μέσω της χρήσης μιας εφαρμογής τεχνολογίας ενδυναμώνουμε και την οπτική αναπαράσταση των εμπειριών ζωής του ατόμου, καθώς επιτυγχάνουμε νοητικές αναπαραστάσεις ζωής που ερμηνεύουν και νοηματοδοτούν συναισθήματα και συμπεριφορές (Beck, 1963). Μεθοδολογία: Για την εκπόνηση της παρούσας διπλωματικής εργασίας χρησιμοποιήθηκαν ατομικές συνεντεύξεις και αναλύθηκαν μέσω ποιοτικής έρευνας (inductive method) με σκοπό να διερευνηθούν σε βάθος οι αναπαραστάσεις, οι στάσεις, οι αντιλήψεις, τα κίνητρα, καθώς και η συνολικότερη συμπεριφορά των εφήβων. Τα εμπειρικά δεδομένα που συλλέχθηκαν αναλύονται παρακάτω σε συνδυασμό με τα κατάλληλο θεωρητικό πλαίσιο. Αποτελέσματα: Στην παρούσα έρευνα αναδεικνύεται η αναγκαιότητα της αφήγησης. Όλοι οι μαθητές που συμμετείχαν στην έρευνα έδειξαν θέρμη για τη διαδικασία. Παρουσίασαν στοιχεία προσωπικά και ακαδημαϊκά που τους βοήθησαν να χαρτογραφήσουν καλύτερα τον εαυτό τους και να σκεφτούν παλιές διαδρομές αλλά και νέες πιθανές επιλογές. Στο τέλος της πέμπτης συνάντησης οι μαθητές είχαν καταφέρει να φτιάξουν μια δυναμική σχέση επαγγελματικής συμβουλευτικής και να συνειδητοποιήσουν ότι η διαδρομή για την ανάληψη απόφασης δεν είναι στατική και δεν ολοκληρώνεται μόνο με μαθηματικά διαγράμματα και ποσοστά σχετικότητας (Corso & Rehfuss, 2011). Επίσης, η όλη διαδικασία άνοιξε ένα μεγάλο κεφάλαιο νέων διαδικτυακών επιλογών στον επαγγελματικό 11 προσανατολισμό προσαρμοσμένο στις ανάγκες της εποχής της πανδημίας που ξεφεύγει από τις τυπικές διαδικασίες που ως τώρα γνώριζαν. Συμπεράσματα: Η συγκεκριμένη έρευνα θα μπορούσε να αποτελέσει αφόρμηση για την εξ αποστάσεως συμβουλευτική σταδιοδρομίας σε μαθητές που βρίσκονται σε απομακρυσμένες περιοχές και στους οποίους η όποια πρόσβασή τους σε προγράμματα επαγγελματικού προσανατολισμού ως τώρα εξαντλείται στην τυπική και γραμμική αξιολόγηση μέσω σταθμισμένων εργαλείων. Μπαίνοντας δυναμικά στη σύγχρονη εποχή, τόσο η εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση όσο και η πάσης φύσεως συμβουλευτική μέσω νέων τεχνολογιών θα αποτελέσουν τη βάση για μια νέα πραγματικότητα.

Σκοπός της παρούσας ερευνητικής εργασίας είναι να διερευνήσει την αυτοαποτελεσματικότητα στον σχεδιασμό σταδιοδρομίας σε σχέση με τη θετική στάση απέναντι στο μέλλον σε εργαζομένους του ιδιωτικού τομέα. Τα ερευνητικά ερωτήματα που αποτέλεσαν ακρογωνιαίο λίθο της έρευνας είναι τα εξής: «Ποιο είναι το επίπεδο αυτοαποτελεσματικότητας στον σχεδιασμό σταδιοδρομίας των εργαζομένων του Ιδιωτικού Τομέα καθώς και το επίπεδο των βασικών παραγόντων που την συνθέτουν;», «Πώς διαφοροποιείται η αυτοαποτελεσματικότητα στον σχεδιασμό σταδιοδρομίας υπό την επίδραση δημογραφικών μεταβλητών;», «Ποιο είναι το επίπεδο της θετική στάσης απέναντι στο μέλλον των εργαζομένων του Ιδιωτικού Τομέα καθώς και το επίπεδο των βασικών παραγόντων που την συνθέτουν;», «Πώς διαφοροποιείται η θετική στάση απέναντι στο μέλλον υπό την επίδραση δημογραφικών μεταβλητών;», «Υπάρχει συνάφεια της αυτοαποτελεσματικότητας στο σχεδιασμό σταδιοδρομίας με την θετική στάση απέναντι στο μέλλον των εργαζομένων του Ιδιωτικού Τομέα;». Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε ποσοτικό μεθοδολογικό πλαίσιο, αφού σκοπό είχε τη διερεύνηση των σχέσεων μεταξύ των μεταβλητών. Ο πληθυσμός αναφοράς της έρευνας είναι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα της χώρας μας και συγκεκριμένα συμμετείχαν 182 άτομα. Στο πλαίσιο αυτό, τα μέσα συλλογής των δεδομένων είναι τρία: Α) Ερωτηματολόγιο δημογραφικών στοιχείων. Το ερωτηματολόγιο περιλαμβάνει πληροφορίες για τα κοινωνικο-δημογραφικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων στην έρευνα, όπως φύλο, ηλικία, οικογενειακή κατάσταση, επίπεδο σπουδών, επάγγελμα τα οποία κρίνονται αναγκαία προκειμένου να διαπιστωθεί ο βαθμός συσχέτισής τους με τις υπόλοιπες μεταβλητές. Β) Ερωτηματολόγιο Αυτοαποτελεσματικότητας στο Σχεδιασμό Σταδιοδρομίας (Σιδηροπούλου Δημακάκου, Αργυροπούλου & Μυλωνάς, 2015). Η Κλίμακα περιλαμβάνει 21 προτάσεις –δηλώσεις. Οι συμμετέχοντες αξιολογούν τον βαθμό αυτοαποτελεσματικότητάς τους στον σχεδιασμό σταδιοδρομίας σε κάθε πρόταση μέσω κλίμακας τύπου Likert που εκτεινόταν από το 1 έως το 5 (1 = Δεν μπορώ καθόλου, 2 = Μπορώ λίγο, 3 = Μπορώ αρκετά, 4 = Μπορώ πολύ, 5 = Μπορώ σίγουρα). Γ) Ερωτηματολόγιο Οράματα για το Μέλλον (Visions About Future-VAF, Ginevra, et al., 2016) το οποίο μεταφράστηκε και προσαρμόστηκε στην ελληνική γλώσσα από τον Ανδρόνικο Καλίρη (Καλίρης, κ.ά., 2017). Το Ερωτηματολόγιο Οράματα για το Μέλλον αξιοποιείται για τη μέτρηση των θετικών ψυχοκοινωνικών δυνάμεων και περιλαμβάνει 19 προτάσεις-δηλώσεις. Οι συμμετέχοντες καλούνται να αξιολογήσουν τον βαθμό στον οποίο τους περιγράφει κάθε ερώτηση χρησιμοποιώντας μια πενταβάθμια κλίμακα τύπου Likert (από 1=«Δεν με περιγράφει καθόλου» έως 5=«Με περιγράφει πολύ καλά»). Υψηλότερη βαθμολογία στην Ελπίδα και Αισιοδοξία υποδηλώνει υψηλότερο βαθμό θεώρησης του μέλλοντος, ενώ αυξημένη βαθμολογία στην Αρνητική θεώρηση του μέλλοντος υποδηλώνει χαμηλότερο επίπεδο απαισιοδοξίας. Συνοπτικά, φαίνεται πως οι πεποιθήσεις αυτοαποτελεσματικότητας των συμμετεχόντων εμφανίζουν υψηλή συσχέτιση με την στάση τους απέναντι στο μέλλον. Το παραπάνω αποτέλεσμα συμφωνεί με προγενέστερες μελέτες που συνδέουν την αυτοαποτελεσματικότητα με την ελπίδα και την αισιόδοξη στάση απέναντι στο επαγγελματικό μέλλον (Chhajer, Rose, & Joseph, 2018, Herbert, 2011). Αξίζει να σημειωθεί πως οι αυξημένες πεποιθήσεις αυτοαποτελεσματικότητας, σχετίζονται με την αυξημένη ελπίδα και αισιοδοξία για το μέλλον. Ωστόσο, η μελέτη δεν εμφανίζει καμία σχέση μεταξύ της αρνητικής θεώρησης του μέλλοντος, και των επιπέδων αυτοαποτελεσματικότητας.

Η παρούσα έρευνα μελετά τα χαρακτηριστικά λήψης επαγγελματικών αποφάσεων και το επίπεδο της αντιλαμβανόμενης κοινωνικής υποστήριξης των νέων ηλικίας 20-35 ετών, καθώς και τη σχέση μεταξύ των δύο αυτών παραγόντων εξετάζοντας παράλληλα και την επιρροή δημογραφικών στοιχειών. Για το σκοπό αυτό επιλέχθηκε η ποσοτική ερευνητική προσέγγιση και για την συλλογή των δεδομένων χρησιμοποιήθηκε το Ερωτηματολόγιο Χαρακτηριστικών Λήψης Επαγγελματικών Αποφάσεων ( Career Decision - Making Profile Questionnaire) Gati et al., 2010 και η Πολυδιάστατη κλίμακα της αντιλαμβανόμενης Κοινωνικής υποστήριξης (Multidimensional scale of perceived social support) Zimet et al (1988), όπως και σύντομο αυτοσχέδιο ερωτηματολόγιο που εξετάζει τα δημογραφικά στοιχεία των συμμετεχόντων. Τα ερωτηματολόγια συμπληρώθηκαν από 261 άτομα, άντρες και γυναίκες από 20 έως 35 ετών. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι συγκεκριμένοι νέοι σημείωσαν υψηλές βαθμολογίες στα χαρακτηριστικά λήψης απόφασης και στα επίπεδα της αντιλαμβανόμενης κοινωνικής υποστήριξης που λαμβάνουν και από τις τρεις διαστάσεις οικογένεια, φίλοι και σημαντικοί άλλοι. Ειδικότερα αναφορικά με τις δημογραφικές μεταβλητές διαπιστώθηκε πως το φύλο επιδρά στους παράγοντες των χαρακτηριστικών λήψης απόφασης. Τέλος η κοινωνική υποστήριξη από τους σημαντικούς άλλους βρέθηκε να έχει θετική συνάφεια με χαρακτηριστικά της διαδικασίας λήψης απόφασης : (α) Επιδίωξη για το ιδανικό επάγγελμα, (β) Ταχύτητα λήψης της τελικής απόφασης και (γ) Συλλογή και επεξεργασία πληροφοριών.

Η παρούσα έρευνα αποτελεί μια πρώτη προσπάθεια να διερευνηθεί κατά πόσο μια παρέμβαση διάρκειας τεσσάρων εβδομάδων- με μία διδακτική ώρα ανά εβδομάδα, όπου οι μαθητές «παίζουν» ένα παιχνίδι, μπορεί να βελτιώσει τις γνώσεις τους για τα επαγγέλματα, την αισιοδοξία τους και να συνδράμει αποφασιστικά στην διαδικασία λήψης επαγγελματικών αποφάσεων. Το παιχνίδι δημιουργήθηκε εξαρχής από την εκπονούσα την έρευνα και για τη μέτρηση των παραπάνω συμπληρώθηκε ερωτηματολόγιο από τους μαθητές της β’ και γ’ του 5ου Γυμνασίου Χανίων που διεξήχθη, που αποτελείται από το «Tεστ Επαγγελματικών Αποφάσεων” (ΚΕΠΑ), το “Τεστ Προσανατολισμού στη Ζωή» (Life Orientation Test Revised [LOT-R]) και ένα αυτοσχέδιο ερωτηματολόγιο που κατασκευάστηκε ειδικά για τις ανάγκες της παρούσας έρευνας και μετράει στη βελτίωση στην αναγνωσιμότητα επαγγελμάτων όπως των μηχανικών, γιατρών, νομικών αλλά και την κριτική ικανότητα και συνθετική σκέψη. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ο παράγοντας Έλλειψη Σαφήνειας Ενδιαφερόντων στην ομάδα που έλαβε μέρος μειώθηκε σημαντικά έναντι εκείνης που απείχε και τα αποτελέσματά της χρησιμοποιήθηκαν ως οδηγός. Επίσης, σημαντική βελτίωση στην αναγνώριση ειδικοτήτων μηχανικών, ιατρών, νομικών, στρατιωτικών ειδικοτήτων υγείας, αλλά και του παράγοντα Κριτική Ικανότητα κατεγράφη στο δείγμα που έλαβε την παρέμβαση, έναντι εκείνου που απείχε.